Wat is regeneratieve landbouw? - Regeneratieve School

Regeneratieve landbouw heeft zoveel vormen als het aantal boeren dat regeneratief boert. Het is meer dan een methode, het is een manier van kijken naar en omgaan met ons land.

Het is een zoektocht naar manieren om niet alleen eten voor mensen te telen, maar om gaandeweg zoveel mogelijk andere levensvormen 'mee te laten eten'.

Alleen door samen te werken met ander leven kunnen we de biodiversiteits- en klimaatcrisis de kop in boeren!

Stel je voor dat boerderijen plekken zijn die leven faciliteren. Insecten, vogels, wormen, microben en andere soorten creëren een natuurlijke balans op het boerenerf. Chemicaliën en kunstmest zijn hierdoor overbodig. De boer put de bodem niet uit, maar herstelt het bodemleven, waardoor de grond vruchtbaarder wordt en alsmaar meer water en koolstof Bekijk deze video over wat de grond kan betekenen voor het klimaat opslaat. Natuurinclusief, droogtebestendig en klimaatpositief dus.

Dit klinkt misschien als een utopie, maar het gebeurt al. Op allerlei plekken binnen en buiten Nederland bewijzen regeneratieve boeren dat je door middel van voedselproductie ecologische, sociale én financiële winst kunt genereren. Deze boerderijen zijn niet langer onderdeel van de klimaat-, bodem-, biodiversiteits- en gezondheidscrisis, maar lossen ze juist op. Met hun holistisch denken en doen zorgen ze ervoor dat het landschap, de gemeenschap en de lokale economie steeds gezonder worden.

Regeneratieve boerderijen zijn geen onderdeel van de klimaat-, bodem-, biodiversiteits- en gezondheidscrisis, maar lossen ze juist op.

Natuur als voorbeeld

Waar regeneratieve landbouw vaak wordt gezien als iets nieuws of revolutionairs, is het eigenlijk terug naar de basis. Eeuwenoude inheemse principes en praktijken – zoals het idee dat al het leven samenhangt en van elkaar afhankelijk is – staan centraal. Ook kijken zowel regeneratieve boeren als inheemse samenlevingen verder dan korte termijn behoeften en delen ze het verlangen om het land te behouden voor toekomstige generaties.

Meer weten over het inheemse perspectief op landbouw? Lees dit interview met A-dae Romero-Briones

Regeneratief boeren draait om het herstellen van ecosystemen en gemeenschappen terwijl je voedsel produceert voor de lokale omgeving en daaraan ook nog een eerlijke boterham verdient. Hoe dat er precies uitziet, hangt af van je context, zoals het type landschap, de weersomstandigheden, het type bodem en je afzetmarkt. Desondanks hebben alle regeneratieve boeren iets gemeen: natuur dient als voorbeeld. Voor alles.

Regeneratieve boeren hebben iets gemeen: Natuur dient als voorbeeld. Voor alles.

Samenwerken met de bodem

In de natuur groeien verschillende soorten planten, bloemen, kruiden, noten en vruchten door elkaar heen. Doordat ze allemaal andere voedingsstoffen aan de grond toevoegen én eruit halen, houden ze de bodem in balans. Dieren en insecten zorgen ervoor dat geen enkele soort ooit een plaag wordt die het ecosysteem overbelast. De één z’n vijand is immers de ander z’n vieruurtje. Zo kan al het leven floreren en wordt het ecosysteem naarmate het langer ongestoord haar ding kan doen steeds veerkrachtiger.

Het huidige landbouwsysteem lijkt deze natuurlijke wijsheden compleet te zijn vergeten. We planten één soort in een monocultuur, en voor die soort moet al het andere wijken. Pesticiden en chemicaliën maken het leven boven en onder de grond kapot, met als gevolg een bodem die dusdanig is uitgeput dat ‘ie alleen productief is als we hem overladen met kunstmest. Door dit alles verliezen we per minuut zo’n dertig voetbalvelden Lees meer over het verdwijnen van vruchtbare grond aan vruchtbare landbouwgrond. Dat zijn ruim 15,5 miljoen velden per jaar…

Ook voor onze eigen gezondheid is deze aanpak geen feest. Gewassen die groeien op een verarmde bodem bevatten bijvoorbeeld amper polyfenolen Lees meer over polyfenolen : plantaardige stoffen die vrije radicalen neutraliseren en ons risico op aandoeningen zoals kanker, diabetes en hartaandoeningen verkleinen. Daarnaast is een gezond bodem-microbioom essentieel voor een gezond darmstelsel Lees meer over het microbioom in je darmstelsel , dat weer allesbepalend is voor ons immuunsysteem, onze hormonen, cognitieve functies en gemoedstoestand. En alsof dat nog niet genoeg is, zorgt het overmatig gebruik van bestrijdingsmiddelen tevens voor een verhoogd risico Lees meer over een verhoogd risico op kanker door bestrijdingsmiddelen op verschillende soorten kankers, geboorteafwijkingen en neurodegeneratieve ziektes zoals Parkinson, Alzheimer en ALS, zowel bij de boer als de consument. In Frankrijk wordt Parkinson zelfs als beroepsziekte voor boeren Lees meer over Parkinson als beroepsziekte erkend. De gezondheid van de bodem is dus letterlijk een spiegel van de gezondheid in ons eigen lichaam.

No-dig moestuin

Met natuur als vertrekpunt keren regeneratieve boeren het tij. Ze zien wilde dieren en insecten niet als bedreiging, maar als welkome onderdelen van de boerderij die het gebruik van chemische middelen overbodig maken. Met behulp van intercropping – een techniek waarbij verschillende soorten die elkaar ondersteunen en beschermen naast elkaar worden geplant – bootsen ze ecologische systemen na. Ook de bodem laten regeneratieve boeren zoveel mogelijk haar ding doen, bijvoorbeeld door te kiezen voor een no-dig moestuin waarin je de grond niet omploegt, maar het bodemleven met rust laat. Deze natuurlijke benadering resulteert in een boeren ecosysteem dat elk jaar rijker wordt, en daardoor ook meer productie oplevert. En doordat het welzijn van de bodem alsmaar toeneemt, doet het onze dat ook. Een feedbackloop omhoog dus, in plaats van naar beneden.

Eetbare bossen

Voedselbossen zijn een andere manier om regeneratieve groenten, fruit, kruiden en noten te produceren. Net zoals in de natuur bestaat een voedselbos uit verschillende lagen, die van noord naar zuid zo zijn ingezaaid dat ze allemaal genoeg zon krijgen. Waterretentie, bodemherstel en soortenrijkdom staan wederom centraal. Zo kan het zijn dat je in één voedselbos - naast notenbomen, fruitbomen, bessenstruiken, pompoenen en knolgewassen – ook bijen, vlinders, hazen, eekhoorns en tientallen vogelsoorten vindt. Daarbij komt dat een voedselbos, eenmaal volwassen, zichzelf vrijwel volledig bedruipt. Na zo’n tien jaar doet de natuur haar werk en genereert het eetbare ecosysteem een gigantische opbrengst. Voor de lokale bevolking, maar ook voor alle niet-menselijke bewoners van het voedselbos.

Het is niet de koe, het is hoe

Gaan regeneratief en veehouderij samen? Het antwoord is ja. Maar ook hier geldt: het roer moet volledig om. Terug naar natuur.

Neem koeien. Van nature grazen koeien voor een korte periode heel intensief op één stukje gras, om vervolgens als kudde verder te trekken. Dit is veiliger, vanwege roofdieren. Maar het heeft ook een positieve impact op de bodem. Doordat de koeien steeds ergens anders grazen, heeft de bodem tijd om te herstellen en de mest op te nemen. Overbegrazing en bodemdegradatie worden hierdoor voorkomen en het gras kan dieper wortelen, waardoor de bodem meer water en koolstof opneemt. Dit zorgt voor kruidenrijker gras, en die bovengrondse biodiversiteit is ook weer goed voor de ondergrondse ecologie.

"Welk landschap wil je eten?" vraagt regenerstieve boer Anne van Leeuwen ons.

Regeneratieve boeren bootsen dit proces na door hun koeien (of andere grazers, zoals kippen en varkens) niet langer toegang te geven tot het hele weiland, maar ze één of twee keer per dag naar een nieuw stukje te verplaatsen. Deze regeneratieve begrazing Lees hoe pionier Sanne Beld regeneratieve begrazing toepast is niet alleen beter voor de Aarde, maar ook voor de dieren zelf. Zo is kruidenrijk gras dat op een levendige bodem groeit voedzamer, waardoor minder of zelfs helemaal geen krachtvoer nodig is. Ook werken sommige kruiden medicinaal en zorgen planten zoals weegbree ervoor dat koeien minder methaan-winden laten.

En er is meer. Regeneratieve begrazing valt namelijk ook heel goed te combineren met plantaardige voedselproductie. Door struiken, hagen en bomen middenin het kruidenrijke grasland te planten, ontstaat er een symbiotische relatie tussen de dieren en de gewassen. Terwijl de dieren grazen, stampen ze hun mest en de vegetatie plat, wat compost vormt voor alles wat in het weiland groeit. En de bladeren van de gewassen zijn een extra bron van natuurlijke voeding voor het vee. Bovendien hebben struiken, hagen en bomen diepere wortels dan kruidenrijk gras, waardoor ze het hele mini-ecosysteem meer droogtebestendig maken en er meer koolstof wordt opgeslagen. Deze zogenaamde silvopastures – die Project Drawdown Lees meer over silvopastures bestempelt als één van de beste oplossingen voor klimaatontwrichting – staan in Nederland nog in de kinderschoenen, maar steeds meer regeneratieve boeren starten ermee.

Van uitzondering naar normaal

Om van deze en vele andere regeneratieve landbouwmethoden de norm te maken, moeten we een aantal barrières overwinnen. Zoals het idee dat regeneratieve landbouw de wereldbevolking niet kan voeden (spoiler: dat kan het wel Onderzoek dat uitwijst dat regeneratieve landbouw de wereld kan voeden ). Ook hebben we een heldere stip op de horizon nodig, stelt regeneratief boer Joost van Schie. Hoe denkt Pionier Joost van Schie over de regeneratieve landbouwtransitie? Want pas als we weten wat we per provincie met voedselproductie willen bereiken, kunnen we de transitie van boerderij tot boerderij vorm gaan geven.

Daarnaast moeten we burgers veel meer meenemen in dit hele verhaal, weet regeneratieve boerin Sanne Beld. Pionier Sanne Beld laat zien hoe het werkt De meeste mensen kunnen zich namelijk nog weinig bij regeneratieve landbouw voorstellen. Terwijl ze het, zodra ze het kennen, met alle liefden willen steunen. Voorbeeldboerderijen waar je zelf kunt zien en ervaren hoe het werkt kunnen daarbij helpen. En maak het vervolgens makkelijker voor nieuwe boeren die enthousiast zijn geraakt om aan de slag te kunnen, voegt Sanne toe. Bijvoorbeeld door middel van startsubsidies voor mensen met écht goede regeneratieve plannen. Dan kan het ineens heel hard gaan.